Historia Volvo i Saab

Paweł Kaczmarski

I. Wstęp.

Kiedy słyszy się nazwę Volvo albo Saab kojarzy się ją natychmiast z bezpiecznymi, luksusowymi i bardzo drogimi samochodami ze Szwecji. Dziś te dwa ogromne koncerny zatrudniają setki tysięcy ludzi na całym świecie a ich produkty są synonimami jakości i potęgi.
Jak powszechnie wiadomo, wszystko ma swój początek, swoją niekiedy bardzo interesująca historię. Właśnie dlatego w mojej pracy chcę przedstawić dzieje szwedzkiego przemysłu motoryzacyjnego, pisząc głównie o tych dwóch firmach. Zakres chronologiczny mojej pracy rozpoczyna się na początku XX wieku, a kończy się na roku 1980. Ostatnie 27 lat działalności obu firm klasyfikuję jako wydarzenia relatywnie młode i wymagające zdecydowanie oddzielnego opracowania. Zakres tematyczny, ze względu na proseminaryjny charakter pracy będzie zdecydowanie okrojony z bardzo wielu elementów. Pominę szczegółowe dane techniczne, związane z konstrukcją poszczególnych modeli samochodów, dane dotyczące wielkości produkcji, sprzedaży, liczby pracowników, eksportu i poszczególnych zakładów produkcyjnych. Część z tych zagadnień jedynie w mojej pracy zasygnalizuję. Chcę pisać w tej pracy tylko o historii samochodów osobowych, choć jak wiadomo Volvo i Saab zajmują się również produkcją samochodów ciężarowych, autobusów, maszyn budowlanych, statków, samolotów, a także wytwarzaniem sprzętu medycznego. Zakres działalności obu koncernów jest zbyt szeroki, by opisywać go w tej pracy.
Chcę w niej zarysować historię powstania firmy Volvo i sylwetki jej twórców, opisać auta produkowane przez tą firmę do 1945 roku. Pragnę też przedstawić historię powstania konkurencyjnej firmy Saab oraz niektóre modele produkowane przez nią do 1980 roku. W mojej pracy pragnę opisać również zasługi obu firm na polu zwiększenia bezpieczeństwa jazdy, poprzez zastosowanie zaawansowanych rozwiązań technicznych w konstruowaniu samochodów.
Tworząc tą pracę korzystałem głównie z literatury obcojęzycznej. Pomocna okazała się publikacja twórcy Volvo Assara Gabrielssona pt. : The thirty- year history of Volvo, materiały firmowe Volvo i Saaba, Volvo 1927-1965, Saab för Saab, Volvo fact kit, Safe Word Volvo i inne artykuły. Muszę zaznaczyć, że ilość literatury przedmiotu w językach obcych jest ogromna, niestety dostęp do niej jest utrudniony. Tematem tym zajmują się głownie badacze szwedzcy i angielscy. Można wymienić tu nazwiska takie jak: Jan Ullen, Gunnar A Sjögren, Anders Tunberg , Mark Chatterton, Graham Robson, Björn-Eric Lindh BoSehlberg, i wielu innych. Konkretne informacje znajdują się także na stronach internetowych koncernów, oraz fanklubów obu marek.
Ilość polskich publikacji jest wręcz śladowa. Bardzo pomocny okazał się być artykuł Wojciecha Łygasia pt: Tendencje rozwoju szwedzkiego przemysłu samochodowego w latach 1945-1980, oraz artykuł Jacka Dobkowskiego pt: Saab, Noc z Mężatką. Większość polskich artykułów prasowych nie traktuje o historii szwedzkiej motoryzacji, przedstawia natomiast modele wyprodukowane przez Szwedów w ciągu ostatnich 10 lat. Rzetelnej publikacji na temat historii Volvo i Saaba w języku polskim nie ma. Uważam, iż taki stan rzeczy powinien wkrótce ulec zmianie.
Jednocześnie chcę zastrzec, iż ze względu na nowatorski charakter tejże pracy, może ona zawierać pewne braki. Zdecydowanie szerzej tematyką związaną ze szwedzka motoryzacją zająłem się w mojej pracy magisterskiej.

II. Opis okoliczności powstania i początków działalności firmy Volvo oraz przedstawienie skróconych biografii „ojców" szwedzkiego przemysłu motoryzacyjnego Assara Gabrielssona i Gustafa Larsona.

Chcąc poważnie zająć się tematem mówiącym o szwedzkim przemyśle motoryzacyjnym, jego historii i wielkich dokonaniach należy sięgnąć do jego korzeni i poznać fakty, które zadecydowały o powstaniu w Szwecji przyszłego giganta branży motoryzacyjnej- firmy Volvo. Bardzo wiele można dowiedzieć się na ten temat czytając publikację jednego z założycieli firmy Volvo Assara Gabrielssona pt „The thirty- year history of Volvo." , wydaną w 1959 roku.
Pisał on, że Szwecja była dobrze rozwiniętym przemysłowo krajem. Szwedzkie stawki płacowe były niskie, szwedzka stal miała ogólnoświatową reputację. W latach 20 tych, szwedzki przemysł posunął się naprzód dość daleko w wielu dziedzinach. Nazwy firm, takie jak Svenska Kullagerfabriken, ASEA, Bofors, Husqvarna i dużo innych były bardzo dobrze znane w Szwecji i za granicą. Szwecja słynęła na świecie z wytwarzania wysokiej jakości produktów. W 1901 roku E. Johansson w Eskilstuna wynalazł bloki miary kombinacji i tak położyły fundament pod rozwój szwedzkiego przemysłu maszynowego, który miał zasadnicze znaczenie dla przyszłej produkcji seryjnej samochodów. ¹
Szwedzka stal była dobra ale szwedzkie drogi były złe, szczególnie kiedy porównać je można było do dróg amerykańskich. Gabrielsson celowo pisał o drogach w Stanach Zjednoczonych, bo stamtąd pochodziła zdecydowana większość aut poruszających się w latach 20 tych po skandynawskich drogach. Najwięcej z samochodów sprzedanych w Szwecji było przeznaczonych do poruszania się po prostych drogach betonowych w Ameryce. Auta te miały zbyt miękkie zawieszenie i dlatego nie nadawały się na kręte i wyboiste szwedzkie drogi. Skandynawowie potrzebowali solidnego, prostego w swojej konstrukcji auta, z twardym zawieszeniem. ² To skłoniło w 1924 roku ludzi związanych z Svenska Kullagerfabriken do rozpoczęcia prac nad prototypowym pojazdem rodzimej konstrukcji, który miał w przyszłości trafić do seryjnej produkcji.
Zanim jednak do tego doszło, wypada wspomnieć, iż nie oni pierwsi zainteresowali się budową przemysłu samochodowego w Szwecji. Już bowiem od samego początku XX wieku próbowano rozpocząć w Szwecji masową produkcję samochodów osobowych. Związane są z tym takie nazwiska jak: Jöns i Anders Cederholm, Fridolf Thorssin, Anton Svensson, C.A. Engström, Erland Bratto, Martin Ericsson, czy Enoch Thulin. Auta konstruowane przez tych inżynierów były jednak bardzo nietrwałe, często się psuły, były technicznie przestarzałe. Podejmowano nieudane próby masowej produkcji szwedzkich aut, nie przekraczała ona jednak kilkuset sztuk rocznie. ³
Nim powróci się do tematu budowy pierwszego pojazdu firmy Volvo w II połowie lat 20-tych należy przedstawić w pierwszej kolejności sylwetki założyciela firmy Assara Gabrielssona i głównego konstruktora modelu prototypowego Gustafa Larssona oraz przybliżyć okoliczności ich pierwszego, co ciekawe przypadkowego spotkania.
Assar Gabrielsson urodził się 13 sierpnia 1891 roku w miejscowości Korsberga w hrabstwie Skaraborg. Był synem Gabriela Natanaela Gabrielssona- pomocnika szeryfa i Anny Helminy Larsson. Był on żonaty od 1916 roku z Anną Teresą Andersson i posiadał czworo dzieci: Larego, Barbaro, Jana i Bo. Gabrielsson był absolwentem studiów z zakresu ekonomii, posiadał tytuł dr. Hon. Nauk Ekonomicznych. Znany jest on przede wszystkim jako założyciel firmy Volvo, dyrektor naczelny tejże firmy w latach 1926-1956 oraz przewodniczący zarządu we wspomnianym wyżej przedsiębiorstwie w latach 1956-1962. Zanim jednak Gabrielsson stanął u szczytu swojej kariery zajmował różne, znacznie niższe stanowiska. Był w latach 1912-1916 zatrudniony jako stenograf w kancelarii, równolegle pracował na fermie kurzej swojego ojca, pomagając mu w handlu kurzymi jajami.( Jak sam wspominał handel jajami był to najtrudniejszy biznes w jego życiu, ze względu na nietrwałość i łatwość uszkodzenia towaru). W latach 1916-1920 zatrudniony był w Svenska Kullagerfabriken w Goteborgu, od 1920 do 1922 roku piastował on stanowisko Dyrektora Naczelnego filii Svenska Kullagerfabriken we Francji. W roku 1923 został Kierownikiem sprzedaży w tejże firmie. Jak już wcześniej wspominałem od 1926 roku związany był on z firmą Volvo. Assar Gabrielsson zmarł 28 maja 1962 roku w Goteborgu. ⁴
Erik Gustaf Larsson urodził się 8 lipca 1887 roku w Vintrosa w hrabstwie Örebo. Był synem Larsa Larssona, rolnika i Huldy Bernhardiny Magnusson. Od 1918 roku był żonaty z Elin Oktawii Frąberg. Posiadał czworo dzieci: Erika, Andersa, Gunnel i Britt. Larsson był inżynierem budowy maszyn. Znany jest głównie jako konstruktor pierwszego auta marki Volvo, jak i też jako współzałożyciel firmy. Zanim jednak zawodowo związał się z Volvo w latach 1911-1916 pracował w fabryce maszyn i silników White and Poppe.Ltd. w Coventry w Anglii. Był także przez cztery lata pracownikiem naukowym w Królewskim Instytucie Technologii w Sztokholmie. W latach 1917-1920 pracował w Svenska Kullagerfabriken,a od 1920 roku do 1926 pracował w firmie Galco. Od 1927 roku związał się z firma Volvo gdzie zajmował do 1952 roku stanowisko Dyrektora Technicznego. Z firmą tą był związany aż do swojej śmierci w 1968 roku. ⁵
Pisząc o firmie Volvo warto przedstawić jej ciekawe początki. Zanim w 1924 roku zajęto się wspominanymi przeze mnie pracami nad pierwszym seryjnym modelem Volvo, doszło do przypadkowego spotkania Assara Gabrielssona i Gustafa Larssona w jednej ze sztokholmskich restauracji.. Było to 25 VII 1924 roku. Kiedy Gabrielsson zasiadł do swojego zamówionego raka, do zatłoczonego lokalu wszedł Larsson. Bardzo uprzejmy z natury Gabrielsson, widząc pozajmowane stoliki zaprosił Larssona do siebie. Poza tym pomyślał, że będzie to doskonała okazja do lepszego zapoznania się. Pracowali w jednej fabryce, ale nigdy nie mieli okazji bliżej się poznać. Po skończonym obiedzie wymienili swoje zainteresowania. Dla obu największą pasja ich życia były samochody. Długo rozmawiali o swoich pomysłach. Nie przypuszczali jeszcze, że to spotkanie będzie miało od tej pory znaczący wpływ na rozwój światowej motoryzacji. ⁶
Prezentację początków działalności firmy Volvo należy zacząć od opisania prototypu zwanego „Jakob", który powstał jako pierwszy w 1926 roku. Nową markę nazwano „ Volvo", co po łacinie znaczy „toczyć się". Do produkcji seryjnej nowy model miał trafić w 1927 roku. Oficjalną premierę auta zaplanowano na 14 kwietnia owego roku. Co ciekawe w nocy przed pokazem pracownicy fabryki w pośpiechu dokonywali ostatnich wykończeń. Niestety pośpiech nie opłacił się. Rano stwierdzono, że auto może wyjechać z fabryki, ale tyłem. Natychmiast zabrano się do poprawienia usterki. Okazało się, że źle został złożony mechanizm różnicowy. Udało się jednak błąd naprawić i w porę auto opuściło fabryczną halę. Model oznaczono symbolem OV 4, gdzie „O" oznaczało otwartą konstrukcję pojazdu a V4 oznaczało liczbę cylindrów w silniku. ⁷ Pojazd ten wykonany był z drewna jesionowego i pokryty był sztuczną skórą. Miał silnik dysponujący mocą 28 KM, który pozwalał rozwijać prędkość maksymalną w granicach do 60 km/h. Wkrótce dołączył do niego niemal bliźniaczy pojazd, oznaczony symbolem PV 4, mający zamkniętą konstrukcję nadwozia. Liczba wyprodukowanych aut do początku lat 30- tych nie była duża, mimo to firma potrafiła utrzymać się na rynku. ⁸ Co więcej zaczęto poważnie myśleć o produkcji pojazdów przeznaczonych na eksport., pierwszy oddział firmy działający za granicą otwarto w 1928 roku w pobliskiej Finlandii. Zanim jednak doszło do istnego boomu eksportowego, musiało minąć jeszcze prawie 30 lat. ⁹

III. Prezentacja wybranych modeli Volvo i opis działalności firmy do 1945 roku.

Z upływem czasu Volvo rozwijało się coraz bardziej. Pod koniec lat 20- tych zaczęto sięgać po amerykańskie wzory w konstrukcji samochodów Volvo. Były one czarnego koloru, miały mocne podwozie, oraz błotniki z przodu i z tyłu. ¹⁰ Powstały modele OV 4, PV 4, PV 651.
W 1930 roku szwedzki przemysł motoryzacyjny zaczął odczuwać skutki kryzysu gospodarczego. Spadła sprzedaż aut przeznaczonych na rynek wewnętrzny jak i zewnętrzny. Spowodowane to było zmniejszonymi dochodami ludności i dużym bezrobociem. Szczęśliwie od 1933 roku firma Volvo zaczęła powoli wychodzić z kryzysu. Udało się też wcześniej, bo w 1930 roku wykupić większość udziałów w Pentaverken w Skövde- firmie która montowało silniki do Volvo. Warto wspomnieć, że początkowo cała polityka produkcyjna firmy Volvo opierała się na współpracy z dużą liczbą poddostawców produkujących części do ich samochodów. Stopniowo zaczęto jednak przejmować udziały w mniejszych zakładach. ¹¹
Co ciekawe, Amerykanom nie podobało się to, że Volvo korzysta z ich wzorców i General Motors zarzuciło Volvo, że jest mało szwedzkie. Walcząc o klienta Volvo stwierdziło, że Chevrolety są jedynie składane w Szwecji, a to co w nich szwedzkie to jedynie woda w chłodnicy i powietrze w oponach. ¹²
Pod koniec lat 30- tych sytuacja na rynku motoryzacyjnym zdecydowanie się poprawiła. Świadczyć o tym mogą wyniki sprzedaży: w 1934 roku Volvo sprzedało 604 egzemplarze, a w 1939 roku sprzedano 2468 wozów tej marki. Wynik ten był dużym sukcesem firmy Volvo i nagrodą za jej racjonalną politykę w latach kryzysu. ¹³
W latach 30- tych produkowano następujące modele aut osobowych: PV 653-654 (litera P w nazwie oznaczała słowo „personal" czyli „osobisty"), TR 676-679 (model 7 osobowy przeznaczony na taksówkę), PV 658-659. Warto opisać także powstały w 1935 roku model PV 36 noszący nazwę Carioca. Był on pierwszym pojazdem firmy, który został całkowicie zbudowany ze stali. Pierwsza seria produkcyjna liczyła 500 egzemplarzy. Warto wspomnieć, że było to auto luksusowe przeznaczone dla 6 osób, przyciągające spojrzenia dzięki nowoczesnej i opływowej linii nadwozia. Miało świetne właściwości jezdne oraz dysponowało dużą jak na owe czasy mocą 84 KM, co pozwalało rozpędzać je do prędkości 120 km/h. ¹⁴ Od latach 1936-1938 produkowano też model PV 51-52, zbudowany tylko ze szwedzkich części. Co ciekawe charakteryzował się on niskim, jak na owe czasy zużyciem paliwa, gdyż spalał 15 litrów benzyna na 100 km. ¹⁵
W okresie II wojny światowej produkcja samochodów osobowych praktycznie ustała. W latach 1941-1945 wyprodukowano tylko 1204 pojazdy. Firma Volvo przestawiła się na produkcję czołgów, pojazdów opancerzonych, ciężarówek i autobusów. ¹⁶
Chcąc podsumować rozwój Volvo do 1945 roku, należy wziąć pod uwagę trudną sytuację na światowym rynku motoryzacyjnym, jaka powstała po krachu na Wallstreet. Mimo to, można uznać, że początkowe lata działalności firmy to wielki sukces jej założycieli. Dzięki rozważnej polityce finansowej i jakościowej, inwestowaniu w nowoczesne rozwiązania techniczne W 1941 roku Volvo wykupiło większość udziałów w Svenska Flygmotor AB., oraz przejęło Koepings Mekaniska Verkstad AB., który dostarczał od 1927 roku skrzynie biegów do ich samochodów. Volvo stało się krajowym liderem w produkcji samochodów osobowych i ukształtowało w pełni szwedzki przemysł motoryzacyjny.
IV . Opis okoliczności powstania i początków działalności firmy Saab.
Firma Saab do zakończenia II wojny światowej zajmowała się produkcją samolotów. Jednak wraz z zakończeniem wojny stało się jasne, że popyt na nie drastycznie się zmniejszy. Dlatego w 1945 roku podjęto decyzję o zaprojektowaniu samochodu osobowego, choć istniały także pomysły, aby zająć się produkcją statków. Ręcznie zbudowany prototyp Saab 92001 był już gotowy w 1946 roku, ale prezentacja auta odbyła się rok później. Pokazano go dziennikarzom po raz pierwszy dnia 10 czerwca 1947 roku w kantynie ówczesnej siedziby firmy w Linkoping. Co ciekawe był to drugi egzemplarz 90002 a nie 90001. Samochody różniły się zastosowaną w nich szybą czołową ( pierwszy prototyp miał dzieloną szybę czołową, drugi zaś uż jednolitą). W tym samym roku zbudowano pierwszą serię kilku następnych próbnych pojazdów o identycznej konstrukcji. Wóz o bardzo aerodynamicznej konstrukcji przyjęto entuzjastycznie. Jeden z autorów podaje nawet, że makietę pierwszego Saba 92 w skali 1:10 badano w tunelu aerodynamicznym. Dziś u światowych producentów jest to normalne, jednak przed 60 laty była to zaskakująca nowość. Współczynnik oporu powietrza w tym aucie wynosił 0,32, co stanowiło świetny wynik. ( Można dodać, że wiele produkowanych dziś aut ma tą wartość zdecydowanie gorszą). ¹⁷ Saab 92 był wyposażony w silnik 2 cylindrowy, który miał moc 25 KM i pozwalał na osiągnięci prędkości maksymalnej w granicach 100 km/h, napęd przekazywany był na koła przednie. Jak podaje firma Saab na swojej stronie internetowej prototyp znajdujący się obecni w muzeum Saaba w Trollhättan, który wykorzystywany był do jazd testowych jest wciąż w idealnym stanie, choć nigdy nie był odnawiany. ¹⁸ Właściwą produkcję opisywanego modelu rozpoczęto w grudniu 1949 roku. Co stanowi pewną ciekawostkę do 1952 roku wszystkie auta lakierowano na kolor butelkowej zieleni. Działo się tak dlatego, że ówcześnie tylko taki barwnik był dostępny, z nadwyżek producentów sprzętu wojskowego. ¹⁹

V. Prezentacja wybranych modeli Saaba i opis działalności firmy do 1980 roku.

Pisząc o początkach produkcji i sprzedaży samochodów Saab trzeba przedstawić tło historyczne, które towarzyszyło temu wydarzeniu. Na skutek boomu inwestycyjnego szwedzkiej gospodarki, udało się zahamować inflację, a rząd opracował i wcielił w życie specjalny program stabilizacji ekonomicznej. Rozbudowana polityka socjalna przyczyniła się do wzrostu standardów życia przeciętnej szwedzkiej rodziny. Dało to producentowi Saaba na początku lat 50-tych znakomite wyniki sprzedaży. Auta tej marki takie jak Saab 92 i 93 były bardzo popularne wśród średniozamożnych klientów. Modele Saab Sonett i Saab Granturismo 750 były to auta typowo sportowe, o zwiększonej mocy silnika i opływowych kształtach. Przeznaczone one były dla kierowców ze sportowym zacięciem i naturalnie z grubym portfelem. Saab szybko znalazł się na 2 miejscu wśród rodzimych producentów. W 1959 roku Saab wyprodukował 17 836 pojazdów przeznaczonych na rynek krajowy. ²⁰
Auta produkowane przez Saaba były bardzo nowoczesne, zaawansowane pod względem konstrukcyjnym, szybkie i komfortowe. Saab 93 posiadał aerodynamiczne kształty, wyposażony był w trzycylindrowy dwutaktowy silnik o pojemności 748 cm sześciennych i miał moc 38 KM. Było to najpopularniejsze auto tej marki w latach 50 -tych.
Firma Saab nie wahała się także inwestować w sport samochodowy. Znakomity zespół inżynierów stworzył na bazie seryjnego Saaba 93 auto rajdowe, które dysponowało mocą 65 KM. Auto to wygrało w 1957 roku słynny Rajd Finlandii. Ze sportem samochodowym wiązać należy też model Saab Sonett Super Sport z 1956 roku. Co ciekawe 40 lat od swojego powstania, bo w 1996 roku ustanowił on nowy szwedzki rekord prędkości w klasie aut o pojemności silnika do 750 cm sześciennych. Udało się go rozpędzić do prędkości 159,4 km/h. ²¹
Lata 60- te to okres wspaniałego rozwoju firmy Saab. Firma rozbudowała swój potencjał produkcyjny. W 1960 roku zakupiono w Nyköping przedsiębiorstwo Aktiebolaget Nyköping Automobilfabrik, które zajęło się sprzedażą wozów. W 1965 roku zaczęto produkować w Arlöw Saaba Sonett, a w Kristienhamn otwarto zakłady mające reperować karoserie, silniki i skrzynie biegów. ²²
W latach 60- tych zaczęto także produkować modele Saab 95 i 96. Były to auta luksusowe i nowoczesne. Już w 1964 roku zaczęto stosować w nich ciekawy system hamulcowy z dwoma niezależnymi obwodami. Prawdziwym przebojem okazał się sportowy model Saab Sonett, oparty konstrukcyjnie na swoim poprzedniku z 1956 roku. Posiadał on plastikowe nadwozie. Wyposażony on był w silnik benzynowy o mocy 60 KM, rozwijał prędkość maksymalną 160 km/h, a prędkość 100 km/h osiągał w 12,5 s. od momentu startu. ²³
Ważnym wydarzeniem dla Saaba okazało się przejęcie przez niego w 1969 roku firmy Scania- Vabis A.B. za sumę ok. 800 mln koron szwedzkich. Powstały koncern okazał się prawdziwym gigantem, zatrudniającym 23 tys. ludzi.
W latach 70- tych Saab pracował wciąż nad rozwojem technicznym swoich pojazdów. Wciąż produkowano modele Saab 95 i 96 ale prawdziwym hitem uznano Saaba 99, który wszedł do produkcji w 1972 roku. Wyposażono go w nowoczesne zderzaki, podgrzewane fotele, oraz wycieraczki i spryskiwacze umieszczone na przednich światłach. Było to auto bardzo eleganckie, dopasowane idealnie do ówczesnych trendów motoryzacyjnych. Co ciekawe samochód był wyposażony w silnik z elektrycznie sterowanym wtryskiem paliwa, a jego moc dochodziła do 110 KM. ²⁴ W 1974 roku bardzo popularny szczególnie w Stanach Zjednoczonych ( największy zagraniczny rynek zbytu Saaba) był Saab Sonett III-generacji. Było to małe, dwumiejscowe, sportowe autko wyposażone w 4- cylindrowy, bardzo zwinny silnik. ²⁵
Warto wspomnieć o niedoszłym mariażu Saaba i Volvo z 1977 roku. Wtedy to bowiem doszło do pertraktacji przedstawicieli obu firm na temat ewentualnej fuzji obu przedsiębiorstw. Główną przyczyną podjęcia pertraktacji była duża konkurencja zagranicznych koncernów motoryzacyjnych, oraz planowane obniżenie kosztów produkcji. Do ostatecznego rozwiązania w tej sprawie jednak nigdy nie doszło, bo kierownictwo firmy Volvo wycofało się z najistotniejszego głosowania, które miało przesadzić o całej sprawie. ²⁶
Opis historii samochodów marki Saab zakończyć można na 1980 roku, kiedy to zaprezentowano model Saab 99 Turbo. Był to model wyposażony w przełomowy dla światowej motoryzacji silnik z turbiną. Ta jednostka napędowa powstała pod koniec lat 70
tych kosztem wielu milionów koron. Turbina dostarczała do silnika po naciśnięciu pedału gazu większej ilości powietrza i paliwa co umożliwiało lepsze osiągi, dzięki natychmiastowemu, znacznemu przyrostowi mocy. W 1979 roku rajdowa wersja tego auta zwyciężyła w Rajdzie Szwecji. Jej silnik miał moc 270 KM, a 100km/h osiągał po 6 sekundach. ²⁷
Od lat 80- tych rozpoczął się nieustanny wzrost produkcji aut marki Saab, znajdowały one również coraz chętniej nabywców na całym świecie. Samochody te do dziś słyną z niezawodności i piękna, wielu marzy o ich posiadaniu. Skuteczną zaporą dla wielu entuzjastów tej marki przed zakupem Saaba okazuje się jednak często zdecydowanie zbyt wysoka cena.

VI. Prezentacja wybranych modeli Volvo i opis działalności firmy do 1980 roku.

Choć w okresie II wojny światowej produkcja samochodów osobowych praktycznie ustała, to inżynierowie Volvo pilnie pracowali nad nowymi modelami, które można by było wprowadzić do produkcji po zakończeniu wojny. Powstały dwa modele PV 60 i PV 444. Model PV 444 okrzyknięto najwspanialszym modelem Volvo w historii. Ich seryjną produkcję rozpoczęto kolejno w 1946 i 1947 roku. Nastąpił znaczny wzrost produkcji, auta marki Volvo stawały się coraz popularniejsze. W 1949 roku Volvo zatrudniało już 6 tys. pracowników. ²⁸
Lata 50- te stanowiły dalszy okres rozwoju firmy Volvo. W 1953 roku wprowadzono luksusową limuzynę Volvo PV 831, posiadającą bardzo bogate wyposażenie ( welurowa tapicerka, dywaniki na podłodze, zapalniczki przy tylnej kanapie, zegarek i radio). Od 1955 roku Volvo rozpoczęło sprzedaż swoich aut w Stanach Zjednoczonych. Eksport rozpoczęto od modelu Volvo PV 444, który przyjął się tam bardzo dobrze. Amerykanie kupowali ten samochód głównie ze względu na niską utratę wartości ( po roku użytkowania Volvo traciło około 8 % wartości, przy czym auta amerykańskie traciły po okresie jednego roku od daty zakupu około 40% swojej początkowej wartości) Auto miało być trwałe ( okres żywotności to około 12 lat) oraz odporne na korozje dzięki ocynkowanym blachom. ²⁹.
W lecie 1956 roku Volvo zaprezentowało swój największy przebój, model Volvo Amason. Było to auto, które przeszło do historii dzięki swojej wytrzymałej na uszkodzenia i niezawodnej konstrukcji. W tym modelu jako jednym z pierwszych zastosowano różne nowinki techniczne, mające zwiększyć bezpieczeństwo jazdy. Stosowano w nim silniki benzynowe od pojemności 1,6 l do 2.0l 0 mocy od 65 do 85 KM. Auto to zyskało wielką popularność nie tylko w Skandynawii, ale także w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Holandii i Belgii. Produkcję tego modelu zakończono dopiero w 1970 roku. ³⁰
Bardzo ciekawa historia wiąże się także z innym modelem Volvo P 1800. Był to sportowy model posiadający silnik o mocy od 115 do 135 KM. Jego produkcję rozpoczęto w 1961 roku. Sprzedano prawie 40 tys. egzemplarzy tego auta. Co interesujące do wzrostu popularności tego samochodu przyczyniło się z pewnością to, iż to właśnie nim jeździł w serialu „Święty" znany aktor Roger Moore. Artysta używał również takiego samego auta prywatnie. ³¹
Lata 60-te to ważny okres rozwoju szwedzkiej motoryzacji. Volvo dokonywało nowych inwestycji, aby zwiększyć produkcję. W 1964 na przedmieściach Göteborga w Torslanda otwarto nową montownię samochodów osobowych. Zainwestowano tam 240 mln koron, planując docelową produkcję firmy na około 100 tys. aut rocznie. Cały system produkcyjny stosowany przez Volvo opierał się co ciekawe na współpracy z bardzo dużą liczbą poddostawców i podwykonawców, co było zabezpieczeniem przed strajkami pracowników. ³²
Kolejnym cudownym dzieckiem firmy Volvo był model serii 140. Powstał on w 1966 roku Jego silnik mógł mieć moc od 65 do 85 KM. Było to auto bardzo nowoczesne i bezpieczne. Ze względu na swą kanciastą sylwetkę nie było jednak zbyt piękne. Jako ciekawostka może służyć fakt, że w celach reklamowych ustawiono piramidę 7 takich aut, jedno na drugim, przy czym ich konstrukcja wytrzymała doskonale nacisk powstałego przez to ciężaru. ³³
Pod koniec lat 60-tych bo w roku 1968 Volvo wprowadziło luksusową limuzynę oznaczoną symbolem Volvo 164. Auto posiadało min. skórzaną tapicerkę i wspomaganie układu kierowniczego.
Warto także wspomnieć krótko rozwoju eksportu aut marki Volvo za granicę. W 1963 roku Stany Zjednoczone stały się największym rynkiem eksportowym Volvo. Marka miała tam 4 miejsce wśród najchętniej kupowanych aut importowanych. W tym samym roku otworzono pierwszy zakład produkcyjny koncernu Volvo za granicą (Halifax, Kanada). W 1965 roku otwarto zakłady Volvo w belgijskiej Gandawie, a w 1968 roku koncern rozpoczął produkcję aut w Malezji ³⁴. Szwedzkie auta sprzedawały się świetnie w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii i Francji, konkurując z powodzeniem z tamtejszymi markami. ³⁵
W latach 70- tych następuje dalszy wzrost produkcji aut koncernu Volvo i ich postęp techniczny. Produkcja koncernu przekracza 2 mln. sztuk. Od 1972 roku rozpoczęto systematyczny proces wykupywania holenderskich zakładów DAF-a, na potrzeby zwiększenia europejskiej części produkcji Volvo. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych rząd holenderski finansował budowę nowych zakładów koncernu Volvo w swoim kraju. Co interesujące Volvo nie dostało wsparcia finansowego koniecznego na zaawansowane projekty badawcze od rządów : szwedzkiego i norweskiego. ³⁶
W 1974 roku koncern wypuścił na rynek nowy model Volvo serii 240/260. Była to konstrukcja bardzo udana i nowoczesna, zapewniająca podróżującym najwyższe bezpieczeństwo. Samochód ten wkrótce stał się światowym przebojem. ³⁷
Wspominane wcześniej w pracy rozmowy z 1977 roku dotyczące fuzji Volvo i Saaba ze względów ekonomicznych nie doszły do skutku, bowiem wycofało się z nich kierownictwo Volvo.
Rok 1980 w historii firmy Volvo naznaczyły dwa ważne wydarzenia. Koncern stworzył bowiem w tym roku koncepcyjny model Volvo Concept Car, auto futurystyczne, zapewniające najwyższe standardy bezpieczeństwa. W tym samym roku Volvo wyposażyło podobnie jak konkurencyjny Saab swój pierwszy samochód w silnik z turbodoładowaniem. Volvo 240 Turbo z tym silnikiem osiągało moc 155 KM. ³⁸
Od roku 1980 tego koncern Volvo nieustannie się rozwija, wprowadza nowe modele, naszpikowane najnowocześniejszymi rozwiązaniami elektronicznymi, inwestuje w budowę i modernizację swoich zakładów na całym świecie.. Również promocja marki i wszelkie działania marketingowe firmy działającej w wielu krajach świata są wzorowe.

VII. Krótka historia dokonań Volvo i Saaba na polu bezpieczeństwa i ekologii.

Żadna inna firma motoryzacyjna na świecie nie zrobiła tak wiele dla poprawy bezpieczeństwa ludzi poruszających się samochodem, jak Volvo. Auta tej firmy od lat uznawane są za najbezpieczniejsze na świecie. Na opinię tą koncern ten zapracował ciężko przez wiele dziesiątków lat, prowadząc nieustanne badania, testy i wprowadzając w swoich autach ciągłe modyfikacje.
„ Samochodami jeżdżą ludzie: a zatem podstawą wszystkiego co robimy w Volvo jest i musi pozostać: bezpieczeństwo." ³⁹
- to zdanie wypowiedziane przez założyciela Volvo Askara Gabrielssona stało się świętym przykazaniem, którego kolejne pokolenia inżynierów pracujących dla Volvo przestrzegają.
Oto kilka spektakularnych przykładów z historii działalności firmy Volvo na tym polu:
- w 1944 roku zastosowano wewnątrz klatkę bezpieczeństwa, czyli system połączonych ze sobą prętów które wzmacniały wnętrze auta podczas wypadku. (stosowana do dziś w sportach samochodowych.)
- 0d 1959 roku zaczęto stosować czołowe Cash-testy ( model Amason był poddawany próbom zderzeniowym przy prędkości 50 km/h. Co godne podziwu po zderzeniu jego kabina pasażerska pozostawała nienaruszona, a tylne drzwi można było otworzyć i zamknąć bez problemu.) ⁴⁰
- w 1959 roku inż. Nils Bohlin zastosował jako pierwszy na świecie 3-punktowe pasy bezpieczeństwa w modelu Volvo Amason ( pozwalały przeżyć przy zderzeniu z prędkością do 80 km/h.)
-w 1964 roku stworzono prototyp pierwszego fotelika dla dzieci, zamocowanego przodem do kierunku jazdy.
- w 1966 roku w modelu Volvo 140 zastosowano kontrolowane strefy zgniotu, auto wyposażono w skuteczne hamulce tarczowe we wszystkich kołach, oraz tylne pasy bezpieczeństwa.
- w 1968 roku wprowadzono zagłówki przednich foteli ⁴¹
- w 1970 roku skonstruowano tzw. VESC- bezpieczny samochód. Miał on półmetrowej szerokości zderzaki absorbujące energię, tzw. znikającą kierownicę (kolumna kierownicza łamała się w momencie zderzenia łamała się), w kierownice wmontowano natomiast pionierską poduszkę powietrzną. ⁴²
- w 1974 roku zamontowano zbiornik paliwa przed tylną osią pojazdu, by ograniczyć ryzyko wybuchu w trakcie kolizji. ⁴³
- w 1974 roku w modelu Volvo serii240/ 260 zamontowano zderzaki pochłaniające energię w trakcie zderzenia, silnik umieszczony był tak, by w momencie kolizji zapadać się w dół, zamiast jak dotychczas wpadać do środka pojazdu. ⁴⁴
- od 1975 roku wydawano broszurę „ Volvo Survival Stories.", opisującą wypadki aut marki Volvo, i ich bezpieczną konstrukcję, która ratowała życie podróżującym. ⁴⁵
Saab ze względu na to, iż w konstruowaniu swoich aut kierował się ich doskonałością pod względem zaawansowanej techniki, na polu bezpieczeństwa nie posiadał tylu osiągnięć co Volvo. Mimo to udało mu się zastosować rozwiązania takie jak:
- od lat 50-tych inżynierowie Saaba gromadzą i przetwarzają opisy wypadków i kolizji z udziałem aut tej marki, głównie z terenu Szwecji. Obecnie ta bezcenna baza danych zawiera ponad 6000 zdarzeń. ⁴⁶
-w 1964 wprowadzono w modelach Saab 95 i 96 system z dwoma niezależnymi obwodami. Jeden przewód łączył koło prawe przednie z lewym tylnym, a drugi lewe przednie z prawym tylnym. Dzięki temu hamowanie stało się skuteczniejsze. ⁴⁷
Na polu osiągnięć w zakresie ochrony środowiska obie firmy działają bardzo aktywnie, Volvo wprowadziło w swojej historii dwa bardzo ważne rozwiązania:
- w 1945 roku system regeneracji używanych części samochodowych.
-w 1976 roku 3- drożny katalizator z sondą Lambda, który usuwa do 90% trujących spalin. ⁴⁸
Warto zaznaczyć, iż obie szwedzkie marki produkują do dziś jedne z najbezpieczniejszych aut świata, stosują w nich dziesiątki systemów ratujących ludzkie życie i poprawiających bezpieczeństwo i skutecznie opierają się francuskim i niemieckim konkurentom.
Kończąc moją pracę, chcę jeszcze raz podkreślić jej ogólnikowy i pionierski charakter. Według mnie tematy w niej poruszone zasługują na wydanie oddzielnych opracowań, które dogłębnie pomogły by poznać polskiemu czytelnikowi charakterystykę szwedzkich aut spod znaku Volvo i Saaba oraz ich bogatą historię i ich zasługi dla świata motoryzacji. Trzeba bowiem wiedzieć, że szwedzkie samochody zawsze miały własny, niepowtarzalny styl i to one wyznaczały światowe trendy konkurencji.
Mam również nadzieję, że w sposób ciekawy i przejrzysty przedstawiłem w mojej pracy informację dotyczące obu tych marek. Największą nagrodą dla mnie, jest świadomość, że mogę dzięki tej pracy rozwijać swoją pasję i zainteresowania. Dzięki ludziom pracującym przez wiele lat w Volvo i Saabie wiem, że praca przynosi nam najlepsze efekty, kiedy łączymy ją z pasją. Mam nadzieję, że tak jest w moim przypadku. Jeśli uda mi się zainteresować tym artykułem ludzi nie związanych z historią motoryzacji, będę podwójnie usatysfakcjonowany.

Artykuł zamieszczony dzieki uprzejmości autora.

1 A. Gabrielsson, The thirty- year history of Volvo, Geteborg 1959, s.1.
2 Ibidem, s.2.
3 W. Łygaś, Tendencje rozwoju szwedzkiego przemysłu samochodowego w latach 1945-1980., [w:] Komunikaty Instytutu Bałtyckiego, z.36/37, 1984/85, s129.
4 Svensk Biografisk Lexikon, t. 16, s.692-695.
5 Svensk Biografisk Lexikon, t.22 s. 277-278.
6 Volvo 1927-1965, Goteborg 1965 s.2.
7 Ibidem, s.3.
8 W. Łygaś, Tendencje, s.129-130.
9 Ibidem, s.139.
10 Ibidem s. 129-130.
11 Ibidem s. 130.
12 A. Gabrielsson, The thirty- year, s.2-3.
13 W. Łygaś, Tendencje, s.130.
14 Volvo 1927-1965, s.4.
15 Ibidem, s.4.
16 W. Łygaś, Tendencje, s.131.
17 J. Dobkowski, Saab, Noc z Mężatką, [w:] Giełda Samochodowa nr.27/2007, s.12.
18 Saab.carmuseum@saab.com
19 J. Dobkowski, Saab, s.12.
20 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 132-133.
21 J. Dobkowski, Saab, s. 12.
22 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 133
23 Saab för Saab, Goteborg 1976, s.22-44.
24 Ibidem s.40-44.
25 Saab.carmuseum@saab.com
26W. Wygaś, Tendencje s.137.
27 Saab för Saab, s.46.
28 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 132.
29 Volvo 1927-1965, s.8.
30 www.klubvolvo.org.pl/?D=26
31 Volvo 1927-1965, s.7-8.
32 W. Ł.ygaś, Tendencje, s.134.
33 www.volvoklub.pl/history.html
34 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 140-142.
35 Volvo fact kit, Goteborg,1974, s.1-9.
36 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 140-142.
37 Ibidem s.136.
38 www.volvocars.pl/footer/about/volvohistory.html
39 Safe Word. Volvo., r.2007s.34..
40 www.volvoklub.pl/history.html
41 Safe Word. Volvo., r.2007s.34..
42 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 134-135.
43 Safe Word. Volvo., r.2007s.34..
44 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 136.
45 Volvo Survival Stories, Sydney 1975.
46 J. Dobkowski, Saab, s. 12.
47 W. Ł.ygaś, Tendencje, s. 134.
48 Safe Word. Volvo., r.2007s.34